So‘nggi yillarda Toshkent shahrida obodonlashtirish ishlari keng ko‘lamda olib borilmoqda. Poytaxt ko‘chalarida zamonaviy yoritgichlar, yangi yo‘laklar va zamonaviy dizayndagi landshaftlar paydo bo‘ldi. Biroq bu jarayon bilan birga e’tibordan chetda qolayotgan muhim ekologik muammo mavjud: daraxtlarning tagi betonlanmoqda.
Ko‘pchilik uchun bu oddiy obodonlashtirish ko‘rinishi bo‘lishi mumkin. Ammo mutaxassislar bu holatni “ko‘chatlarga qarshi zo‘ravonlik” deb atashmoqda.
“Nafas ololmayapti”: Botanika instituti mutaxassisi fikri
O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Botanika instituti ilmiy xodimi, biologiya fanlari nomzodi Dilnoza Yo‘ldosheva betonlash bilan bog‘liq xavflarni quyidagicha izohlaydi:
“Daraxtlarning tagini betonlash ularning ildiz tizimini zararlaydi. Daraxt tuproq orqali kislorod oladi. Agar daraxt atrofi beton bilan qoplanib qolsa, u ‘nafas ololmaydi’. Natijada daraxtning sog‘lom o‘sishi izdan chiqadi, ildiz chirishi yoki qurib qolishi mumkin. Bu uzoq muddatli salbiy ta’sirlar beradi.”
Qurilish go‘zallikmi yoki ekologik xatarmi?
Ko‘plab mahalliy hokimiyatlar va qurilish tashkilotlari bu ishlarni “shahar ko‘rkini oshirish” maqsadida qilayotganini ta’kidlashadi. Darhaqiqat, betonga o‘ralgan daraxtlar atrofida axlat to‘planmaydi, obodon ko‘rinadi. Ammo ekologik holat — ayniqsa iqlim o‘zgarishi fonida — ko‘rkamlikdan ustun turishi kerak emasmi?
Ekolog va “Yashil Kelajak” nodavlat tashkiloti asoschisi Baxtiyor Mahmudov bu borada shunday izoh qoldirgan:
“Har bir daraxt — bu kislorod manbai. Toshkent allaqachon issiq shaharlar qatoriga kirib bo‘lgan. Shunday vaziyatda biz har bir yashil daraxtni asrashimiz kerak. Betonlash, chiroyli ko‘rinishga ega bo‘lsa-da, bu daraxtga nisbatan qotillikdir.”
Muqobil yechimlar yo‘qmi?
Shaharsozlik mutaxassislari daraxt taglarini betonlamasdan turib ham obodonlashtirish mumkinligini ta’kidlaydi. Masalan, qum, shag‘al, bioqoplamalar (eko paving) yoki nafas oluvchi g‘ishtlar yordamida chiroyli va daraxtga zarar yetkazmaydigan muhit yaratish mumkin.
Toshkent arxitekturasi bo‘yicha mutaxassis va dizaynerlar shunday deyishadi:
“Yevropa yoki Yaponiya shaharlarida daraxtlar atrofi yumshoq materiallar bilan qoplanadi. Ular suv o‘tkazadi, havo aylanishini ta’minlaydi. Shahar estetikasini ekologiyaga zid tarzda emas, balki muvozanat asosida qurish lozim.”
Ekologik ong va faollik — bu atrof-muhitga befarq bo‘lmaslikdir. Har bir shahar aholisi yashil maydonlar, daraxtlar, suv havzalari haqida qayg‘urmasa, ertaga havomiz, suvimiz va hayot sifati xavf ostida qoladi.
Toshkentdagi daraxtlar tagining betonlanishi – shunchaki shaharni go‘zallashtirish emas, balki ekologik xavfga yo‘l ochuvchi holatdir. Mutaxassislar bu amaliyotni to‘xtatishga va muqobil ekologik yechimlarni joriy etishga chaqirmoqda. Shahar obod bo‘lsin, lekin daraxtlar hisobiga emas!
Nigina Ikrom.
O’zDJTU, Xalqaro Jurnalistika 2-bosqich talabasi
